Şartnamede ihaleye girecek firmanın bakır zenginleştirme tesislerine sahip olması şartı var. Bu tesis, sadece Cengiz’de var. CHP’li Deniz Yavuzyılmaz “Bu peşkeştir” yorumunu yaptı.
Sinop’un Boyabat ilçesi Karaburun bölgesindeki maden sahası için 15 Ekim günü dev bir ihale yapılacak. Maden Tetkik ve Arama’nın (MTA) rakamlarına göre bölgede 79 milyon 800 bin ton maden rezervi bulunuyor.
Rezervde üretilebilir durumda 1 milyon 220 bin ton bakır, 177 bin ons altın, 279 bin ton da çinko var. Yine MTA’ya göre rezervin mali değeri 13.3 milyar dolar yani 456 milyar lira. İhalenin bedeli ise 3.5 milyar lira.
CHP Genel Başkan Yardımcısı ve Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz bakır maden sahası tesisi kurmak için yapılacak ihalenin Cengiz Holding’e verileceğini söyledi. Yavuzyılmaz ihaleyle ilgili şu bilgiyi verdi:
■ Bu alanda bizzat MTA tarafından belirlenen 13.3 milyar dolarlık bakır, altın ve çinko rezervi var. Maden Sahasında üretilecek bakırın piyasa değeri ihale şartnamesine göre bizim yaptığımız hesaplamalarla birlikte 100 milyar lira. Ancak sahanın rekabetten uzak bir şekilde ihale bedeli 3 buçuk milyar lira. Aradaki fark 28 kat.
■ İhaleyi 3.5 milyara alacak olan şirket 10 yıl üretim yapacak. Bu sürede ihaleyi alacak firma 100 milyar lira değerinde maden elde edecek ve bunun sadece yüzde 1’ini MTA’ya verecek. 10 yıl sonra da alandaki 13 milyar dolarlık rezerv tamamen kendisinin olacak.
İZABE TESİS ŞARTI ARANIYOR
■ Şartnamede ihaleye girecek firmanın izabe tesisine sahip bulunması hükmü var. Bakırı zenginleştiren bu tesis, sadece Cengiz Holding’de var. Samsun’daki bu tesisi 2004’te 33 milyon dolara devletten özelleştirmeyle aldılar. Aynı tesisi bugün kurmak 300 milyon dolara mal oluyor. İhaleye tek firma katılsa ve rekabet oluşmasa bile, izabe şartı nedeniyle maden sahasını Cengiz Holding ya da onun adına girecek firma alacak.
■ Cengiz Holding Türkiye’deki bakır üretimini sağlayan tesisi 2004 yılında AKP marifetiyle devletten özelleştirme yoluyla çok cüzi bir rakama 33 milyon dolara devraldı bugün itibarıyla aynı tesisi kurmak istese bir başka şirket 300 milyon dolar gibi bir rakama ihtiyacı var. Bu şekilde yapılan ihalelerde Cengiz Holding’i devasa bir avantaja kavuşturuyor. Bu şekilde yapılan ihalelerle bakır maden sahalarını adeta topluyor. Kendisi doğrudan ihaleye girerek de alabiliyor, kendisini gizlemek istediğinde ise bir başka şirket aracılığıyla da.
■ Ankara’daki Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG) binasında yapılacak olan ihaleyi, rekabet oluşmasa dahi, izabe tesisi şartı nedeniyle Cengiz ya da devir amacıyla onun adına girecek bir firma alacak. Daha önce Elazığ’da benzer bir ihaleye yapılmış, izabe tesisi kuracağı vaadi ile ihaleyi alan şirket kısa süre sonra bundan vazgeçip alanı Cengiz’e devretmişti. Yeni ihalede de Cengiz Holding’in adının tartışılmasını önlemek amacıyla aynı taktiğin uygulanabileceği belirtildi.
2024'te özelleştirmeye aldılar
Sözcü'den Başak Kayanın haberine göre, Eti Bakır Samsun Tesisi, Karadeniz’deki bakır cevheri yataklarını değerlendirmek üzere 1973’te kuruldu. Sitesinde yer alan bilgiye göre Türkiye’nin cevherden bakır elde eden tek fabrikası. 2004’te özelleştirme kapsamında Cengiz Holding tarafından 33 milyon dolara devralınan tesis faaliyetlerine Eti Bakır A.Ş. adı altında devam ediyor.
İhalenin kazanılması açısından hiçbir avantajlı durum yok
CHP Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz’ın Boyabat ihalesine ilişkin iddialarını Cengiz Holding’e sorduk. Holdingin cevabı şöyle oldu:
■ Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG) tarafından Sinop ili sınırları dahilinde bulunan ER:3416434 sayılı IV. Grup maden sahasının bakır uç ürün üretimine yönelik tesis kurulması veya kurulu tesiste kapasite artışı yapılması şartı ile ihale edilmesine dair ihale ilanı 20.09.2024 tarihli Resmi Gazete’de ilan edilmiştir. Bu ihale ve şartnamesi hakkında şirketimiz, kamuoyu ile eş zamanlı bilgi sahibi olmuştur.
■ Bahse konu ihale, maden mevzuatı hükümlerinde öngörüldüğü şekilde kapalı teklif ve açık artırma ihale usulüne göre yapılacaktır. Şartname ve ihale dokümanlarına göre teklif sahibinin yılda asgari 2.000.000 ton tüvenan cevheri ve bu tüvenan cevherinden yılda asgari 20.000 ton bakır uç ürünü üretecek nitelikte tesisi 4 yıl içinde kuracağını taahhüt etmesi, ihaleye katılım için yeterlidir. Ayrıca MAPEG’e başvuru halinde bu sürenin 5 yıla çıkarılması da mümkündür.
TÜM DÜNYADA BÖYLE...
■ Dolayısıyla bu konuda mevcut bulunan izabe tesisin kapasitesinin artırılması veya belirlenen sürede tesis kurulacağının taahhüt edilmesi arasında ihalenin kazanılması açısından hiçbir avantajlı durum bulunmamaktadır. Öte yandan tüm dünyada; aralarında madenciliğin de bulunduğu bazı stratejik alanlarda yapılan ihalelerde, ürünün yarı mamul olarak yurt dışına satılmasını önlemek ve katma değeri ülkede tutmak için uç ürün tesisi şartı aranmaktadır.
Akıl almaz iptal edilmeli
■ İhale kamu payının açık artırması usulüyle yapılsa, devlet üretimden yüzde 25’e kadar pay alabilecek. Yavuzyılmaz, “Bu payın yüzde 1’de bırakılması akıl alır gibi değil. İhale ya iptal edilmeli ya da şartları değiştirilip kamu zararına olacak hükümler ve gelir kaybı ortadan kaldırılmalı” dedi.
Kamu ihalelerinin GÖZDE HOLDİNGİ
Cengiz Holding, AKP iktidari döneminde en çok kamu ihalesi alan şirket oldu:
■ İstanbul Havalimanı: 22 milyar Euro/2013
■ Kuzey Marmara Otoyolu: 4 milyar 700 milyon lira/2020
■ Boğaziçi Elektrik Dağıtım: 1 milyar 960 milyon dolar/2012
■ Rize-Artvin Havalimanı: 1 milyar 710 milyon lira/2016
■ İstanbul Taksim- 4. Levent Metrosu: 2 milyar lira/1992
■ İyidere Lojistik Limanı: 1 milyar 719 milyon lira/2020
■ Çanakkale, Balıkesir, Bursa Elektrik: 1 milyar 457 milyon lira/2010
■ Antalya, Burdur Akdeniz Elektrik: 1 milyar 10 milyon lira/2012
■ Ankara-İstanbul Hızlı Tren 2. Etap: 1 milyar lira/2006
■ Trabzon-Aşkale Zigana (İkmal=: 953 Milyon 203 bin lira/2020
■ Trabzon Atasu Barajı (İkmal): 874 milyon lira/2020
■ Şile Ağva Yolu: 527 milyon 40 bin lira/2022
■ Artvin Yusufeli Barajı: 486 milyon 80 bin lira/2013
■ Trabzon Aşkale Yolu: 484 milyon 50 bin lira/2020
■ Seydişehir Eti Oymapınar HES: 417 milyon 85 bin lira/2003
■ Sivas, Tokat, Yozgat Elektrik: 400 milyon 70 bin lira/2010
■ Ordu-Giresun Havalimanı: 300 milyon lira/2011
■ Bingöl Genç Yolu: 72 milyon 80 bin lira/2016
■ İstanbul Maltepe Dolgu: 65 milyon lira/2012
■ Maçka-Karahava yolu: 596 milyon 978 bin lira/2019
■ Ankara-İstanbul YHT T26 tüneli: 456 milyon 506 bin lira/2012
■ Gayrettepe-İstanbul Metrosu: 4 milyar 845 milyon lira/2016
■ Gebze-Halkalı Banliyo Hattı: 8.3 milyon lira/2011
■ Ankara-Sivas Demiryolu Projesi: 13 milyar lira/2021
■ Bandırma-Ayazma Demiryolu : 9 milyar 449 milyon lira/2020
■ Yerköy-Yozgat-Sivas Demiryolu: 263 milyon lira/2014
■ Yusufeli Barajı ve HES: 486.8 milyon lira/2012
■ Urfa Ilısu Barajı ve HES: 4 milyar 851 milyon lira/2013
■ Zigana Tüneli: 446 milyon 297 bin lira/2020
■ Ovit Tüneli: 1.5 milyar lira/2023
■ Ilgaz Tüneli: 572 milyon lira/2011
■ Ereğli Limanı: 40 milyon lira/2024
■ Hüseyin Avni Paşa Korusu: 31.7 milyon lira/2014
■ Atasu Barajı HES (İkmal) : 400 milyon lira/2020