İBB’ye yönelik operasyonun ardından TL’de görülen ani değer kaybı dış borçlar ve finansman imkanlarında dengeleri bozdu. Zararın faturası 2.8 trilyon oldu.
Finansal piyasalarda çarşamba günü yaşanan ‘gözaltı depreminin’ hasar kaydı büyük oldu. Doların bir günde 1.5 TL yükselmesi döviz riskinin 1.2 trilyon lira büyümesine yol açarken, Borsa İstanbul’daki şirketlerin piyasa değerinde yaklaşık 1.2 trilyon TL’lik erime oldu. Merkez Bankası dövizin ateşini söndürebilmek için bir günde 10 milyar dolar (380 milyar TL) rezerv yaktı. Türkiye’nin baş döndürücü siyasi gündeminin ekonomiye tek günlük maliyeti yaklaşık 2.8 trilyon lirayı buldu. Ancak asıl vahim tabloyu hanehalkı yaşıyor. Dolar yükseldikçe maliyetler artıyor, zam yağmuru başlıyor. Gelirleri enflasyon altında eriyen vatandaş daha fazla yoksulluğa itiliyor.
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun gözaltına alınmasıyla birlikte TL’de görülen ani çöküş ile kur Haziran 2023’ten bu yana en büyük günlük hareketini kaydetti. TL’nin dolar karşısında gün içindeki değer kaybı çarşamba günü yüzde 12.7’ye kadar ulaştıktan sonra Merkez Bankası’nın yüklü döviz satışıyla yüzde 3.5 civarına geriledi. Önceki gün doları 36.50 liradan alıp 41 TL’ye zıplatan hızlı hareketin ardından, Merkez Bankası TL savunma hattını 38 liraya kurdu.
DENGELER ALTÜST OLUYOR
TL’nin her kuruş değer kaybı dış borçları, açık pozisyonlarını, finansman imkânlarını bozarak dengeleri altüst ediyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre Türkiye’nin brüt dış borç stoku 525.8 milyar dolar. Türkiye’nin dış borcu bir günlük kur hareketiyle TL karşılığıyla 790 milyar lira yükseldi. 2025 yılı için öngörülen 20 milyar dolar tutarında cari açık için gerekli finansmanın yükü de bir günde 30 milyar TL artmış oldu. Reel sektörün yurt dışından sağladığı kredi borcu ise Merkez Bankası verilerine göre 99.4 milyar dolar seviyesinde. Dolardaki bu yükseliş, yurt dışı kredi borcunun TL karşılığının bir günde yaklaşık 120 milyar TL artmasına neden oldu.
Zedelenen güven rezervlere mal olur
Sözcü'nün haberine göre, Merkez Bankası’nın (TCMB) çarşamba günü hem kısa vadeli yabancı sermaye (carry trade) çıkışlarını hem de yerli talebini karşılanması için 10 milyar dolar rezerv satışı yaptığı tahmin ediliyor. TCMB’nin swap hariç yani para takası ile bankalardan aldığı ödünç döviz hariç net rezervinin 59 milyar dolar seviyesinde olduğuna dikkat çeken Ekonomist Güldem Atabay, siyasi gündem göz önüne alındığında, TL’ye güven zedelendikçe rezervlerin kısa sürede tükenme riski ile yeniden karşı karşıya kalınabileceğine dikkat çekti.
Firmaların 1 günlük döviz risk maliyeti 270 milyar
Bununla birlikte sıkı para politikasıyla yükselen TL kredi faizleri reel sektörü yabancı para ile borçlanmaya yöneltti. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre 14 Mart itibarıyla döviz kredi borcu 179.58 milyar dolara yükseldi. Döviz kredilerinde Merkez Bankası’nın sınırlayıcı düzenlemelerine rağmen bir yılda 47 milyar dolarlık artış görüldü. Bu döviz kredilerinin TL karşılığı ise bir günde yaklaşık 270 milyar lira arttı.
