Seçimin ardından sil baştan değişen ekonomi yönetiminin aldığı bir dizi kararreel sektörde arz yönlü baskıları artırdı. Siparişlerin düştüğü, üretimin yavaşladığı iş dünyası kırmızı alarm veriyor.
Enflasyonla mücadele kapsamında para politikasının giderek sıkılaşması, ihracatta bir süredir devam eden kan kaybıyla birleşince durgunluk iyice gün yüzüne çıktı. Piyasa verileri yeni sipariş, ihracat, üretim ve istihdamda kırmızı alarm verirken; şirket açılışlarındaki düşüş de iş yapma iştahının kaçtığını ortaya koyuyor.
Ekonomim'den Merve Yiğitcan'ın haberine göre; dışarıda düşük talep-yüksek fiyat, içeride ise sıkı para politikalarının etkisiyle frene basan reel sektörde ibre geriye doğru geliyor. İmalat PMI’ın son 5 ay, İhracat İklim Endeksi’nin de son 3 ayda 50 eşik değerin altında seyretmesi, piyasa koşullarındaki bozulmayı en net şekilde ortaya koyarken, imalat sanayinde kapasite kullanım oranı da düşük ritimle seyrediyor. Yılın 10 ayında kurulan şirket sayısının geçen yılın aynı dönemine göre %5,7 düşmesi, buna karşın kapanan şirket sayısının %3,3 artması piyasadaki iş yapma iştahının da düştüğünü ortaya koyuyor.
SİPARİŞLER DÜŞTÜ, ÜRETİM YAVAŞLADI
Piyasanın nabzını yakından ölçen İSO Türkiye İmalat PMI, kasımda bir önceki aya göre 1,2 puan daha gerileyerek 47,2 olarak gerçekleşti. Endeksin, üst üste beşinci ayda da 50,0 eşik değerinin altında kalması, faaliyet koşullarında gözle görülür bir yavaşlamaya işaret ederken, söz konusu yavaşlama son bir yılın en belirgin düzeyinde gerçekleşti.
Raporda, “Hem yurt içi hem de yurt dışındaki durağan piyasa koşulları, son çeyrek ortasında yeni siparişlerin ivme kaybının sürmesine ve böylece Kasım 2022’den bu yana en sert yavaşlamanın kaydedilmesine yol açtı” ifadeleri dikkat çekti. PMI raporuna göre, kasım ayında satın alma faaliyetlerinin yanı sıra firmaların girdi ve hem de nihai ürün stoklarında da azalma gözlendi. 10 sektörün 7’sinde üretimde düşüş yaşanırken; kara ve deniz taşıtları, gıda ürünleri ve metalik olmayan mineral ürünlerde artış görüldü.
SANAYİ ÜRETİMİ TEMMUZDAN BU YANA DÜŞÜŞTE
TÜİK tarafından açıklanan Sanayi Üretim Endeksi’ne bakıldığında ise, sanayi üretiminin eylülde yıllık yüzde 4 arttığı görülüyor, buna karşın ölçüm yapılan son 3 ayda aylık bazda yaşanan düşüşler olumsuz sinyal veriyor. Endekste aylık bazda temmuzda %0,4; ağustosta % 0,8; Eylülde de %0,1 düşüş ölçüldü.
İHRACAT YERİNDE SAYIYOR
İSO Türkiye İmalat PMI gibi İSO İhracat İklim Endeksi de kırmızı alarm veriyor. Ekim’de 48,5’e gerileyen endeks üst üste üçüncü ayda da 50,0 eşik değerin altında kalırken, dış talep koşullarında yılbaşından bu yana en belirgin bozulmaya işaret etti. Son aylarda olduğu gibi, zayıfl ık yine büyük ölçüde Avrupa’daki ana ihracat pazarlarında yavaşlamadan kaynaklandı. TİM’in rakamlarına göre, Ocak-Kasım döneminde ihracat yerinde sayarak, %0,7 artışla 255,8 milyar dolar oldu.
PERAKENDE SATIŞLAR HIZ KESTİ
İçeride durgunluğun sinyallerini en iyi veren ölçümlerden biri de yine TÜİK tarafından açıklanan Perakende Satış Endeksleri… Sabit fiyatlarla perakende satış hacmi eylülde bir önceki yılın aynı ayına göre %13,8 arttı. Aynı ayda gıda, içecek ve tütün satışları %13,8, gıda dışı satışlar (otomotiv yakıtı hariç) % 18,6 arttı, otomotiv yakıtı satışları ise %1,5 azaldı. Burada dikkat çeken unsur yıllık bazda artış hızının yavaşlamaya başlaması… Aralık 2022’den bu yana yıllık bazda artış oranları en düşüğü %21,41, en yükseği ise %31,7 ölçülürken; endekse son iki aydan bu yana yıllık artış hızı %20’nin altına düşmüş durumda.
İŞ YAPMA İŞTAHI KALMADI
Tüm bunların yanında piyasanın yeni iş yapma iştahında da ciddi bir düşüş söz konusu. Bunu TOBB’un her ay açıklanan kurulan-kapanan şirket istatistiklerinde görmek mümkün. 2023’ün 10 ayında kurulan şirket sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 5,7 azalırken, kurulan gerçek kişi ticari işletme sayısı ise yüzde 24,2 oranında azaldı. Bu dönemde kapanan şirket sayısı yüzde 3,3 artarken, kapanan gerçek kişi ticari işletme sayısında da yüzde 13’lük bir artış yaşandı.
