Milyonlarca memur, emekli ve asgari ücretli 2024 başında alacakları zammı dört gözle beklerken yüksek enflasyon altında iyice ezilen vatandaş yeni yıla daha yüksek bir maaş oranıyla girmek istiyor. Emekli maaşının kök aylık denilen gerçek maaşlara göre yapılması ise emekliyi tedirgin ediyor çünkü Hazine desteğiyle 7 bin 500 liraya tamamlanan maaşlar güncellenmezse kök aylığı az olanlar çok daha düşük zam oranı alabilir.
Memurlar, emekliler ve asgari ücretliler yeni yılda alacakları zam oranını dört gözle beklerken yüksek enflasyon karşısında ezilmek istemiyor. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz 15 Aralık’ta TRT Haber’e yaptığı açıklamada, “memur ve memur emeklisi için yüzde 50 civarında bir artış” olacağı müjdesini verdi.
'DENGEYİ KORUYUCU YAKLAŞIM SERGİLEYECEĞİZ'
İşçi emeklileri konusunda ise Yılmaz bir oran zikretmeyerek “Farklı emekli kesimleri arasındaki dengeyi koruyucu, özellikle daha düşük alanları gözetici bir yaklaşım sergileyeceğiz.” dedi.
Euronews'ın paylaştığı haberinde, TÜİK’in açıkladığı resmi enflasyon kasım itibarıyla son beş ayda yüzde 34 oldu. Aralık enflasyonun açıklanmasıyla son altı aylık enflasyon ortaya çıkacak.
KÖK AYLIK NEDİR?
Emeklilerin gerçek maaşına “kök aylık” adı veriliyor. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) verilerine göre mesela 4a en düşük emekli kök maaşı 2023 yılının ikinci yarısında 7 bin 324 TL. 4b’de ise en düşük emekli kök aylığı iki gruba ayrılıyor. Bunlar 6 bin 558 lira ve 5 bin 163 TL. 4c’de en düşük emekli kök aylığı 9 bin 497 lira.
Hükümet son yıllarda en düşük emekli maaşı oldukça düşük kaldığı için buna Hazine desteğiyle ilave yapıyor. Halen en düşük emekli maaşı ödemesi 7 bin 500 lira. Zamlar ise kök aylıklar üzerinden yapılıyor. Yani gelen zam 7 bin 500 lira üzerinden yapılmayacak.
4C'DEKİ FİİLİ ARTIŞ YÜZDE 50
Peki, hükümet emeklilere yüzde 50 zam yaparsa en düşük emekli maaşı ne olur? Bunu hesaplamak için kök aylıklara bakmak gerekiyor.
Bu durumda 4a’da en düşük emekli maaşı 10 bin 986 lira oluyor. 4b’de ise ilk grupta 9 bin 837 liraya yükselirken ikinci grupta bu maaş miktarı 7 bin 744 lira oluyor. 4c maaşları ise 14 bin 245 lira oluyor.
Bu durumda yüzde 50 zam yapılsa bile maaşlar gerçekte ne kadar artıyor? 4a’daki artış oranı yüzde 46,5. 4b’nin ilk grubunda artış oranı yüzde 31,2 iken diğer grupta sadece yüzde 3.3 oluyor. 4c’deki fiili artış oranı da yüzde 50’ye tekabül ediyor.
Eğer hükümet 7 bin 500 olan “takviyeli” maaşı güncellemez ise özellikle 4b’deki emeklileri büyük bir hüsran bekliyor. Zam oranının yüzde 45’in altında kalması durumunda ise 4b’de kök aylıkları 5 bin 163 lira olan emeklilerin maaşı fiilen artmayacak.
TOPLAM EMEKLİ SAYISININ YARISINDAN FAZLA
Peki, köy aylığı 7 bin 500 liranın altında olan ve Hazine takviyesi ile 7 bin 500 lira aylık alan kaç emekli var?
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından emekliler için yapılan iyileştirmeler kapsamında; 2019 yılında bin TL olarak getirilen emekli alt sınır aylığı 2020 yılında bin 500 TL’ye ardından 2022 yılı Ocak ayında 2 bin 500 TL’ye yükseltildi. 2022 yılı Temmuz ayı itibariyle 3 bin 500 TL’ye yükseltilen emekli alt sınır aylığı, 2023 yılı Ocak itibariyle de 5 bin 500 TL’ye yükseltilmişti.
2023 yılı Nisan ayı ödeme döneminden itibaren dosya bazında ödenen aylıklar ise 7 bin 500 liraya yükseltildi.
SGK’nın Mart 2023’teki açıklamasına göre bu artıştan 8,8 Milyon emekli vatandaş bu düzenlemeden yararlanacaktı. Kendilerini “Emeklilikte Yaşa Takılanlar” (EYT) olarak tanımlayanların çoğunun da emekli olmasıyla bu sayı biraz daha artmış olabilir. Bu da toplam emekli sayısının yarıdan fazlası demek.
Hazine destekli 7 bin 500 liralık en düşük maaş yine güncellemeyle fiilen yüzde 50 artsa bile en düşük emekli maaşı 11 bin 250 TL olacak. Henüz zamlanmayan asgari ücretin 11 bin 402 lira olduğu dikkate alınırsa emeklilerin bu aşırı iyimser zamla bile nasıl geçinebileceği büyük bir soru işareti.
SGK’nin Eylül 2023 verilerine göre emekli sayısı dosya bazında 14 milyon 958 bin 820; kişi bazında ise 15 milyon 751 bin 971. Emeklilerin 9,98 milyonu 4a’lı. 2,68 milyonu 4b; 2,29 milyonu ise 4c türünden emekli.
EMEKLİLER EN KÖTÜ DÖNEMİ 2023'TE YAŞADI
SGK verilerine göre son 20 senede emekliler için en kötü dönem 2023 yılı oldu. 2003 yılında en düşük 4a emekli maaşının asgari ücrete oranı 1,47 idi. Yani, en düşük emekli maaşı asgari ücretin 1,5 katı idi. 2023 yılının ikinci yarısında ise bu oran 0,66’ye geriledi. Yani, en düşük emekli maaşı asgari ücretin üçte ikisi yapıyor.
