Dünya para birimlerinin satın alma gücünü gösteren Big Mac endeksine göre; Türkiye pahalılıkta zirve yaptı. İstanbul’da fiyatı 195TL karşılığı 5.54 Dolar olan sandviç, New York’ta 5.23 Dolar. Uzmanlar uyardı: “Türkiye ve dünya ortalaması arasındaki fark tarihi zirvede. Vergi ve harçlara yapılan yüksek zamlar, ücret artışlarına yansımıyor. Gelir adaletsizliği derinleşiyor.”
TL’NİN GÜCÜ GIDAYA DAYANMIYOR
Big Mac fiyatları üzerinden yapılan karşılaştırmalarda Türkiye’nin dünya ortalamasını büyük bir farkla geçtiği ortaya çıktı. Prof. Dr. Hakan Kara’nın paylaştığı grafikte, uzun yıllar dünya ortalamasının altında kalan Türkiye’deki sandviç fiyatlarının, son dönemde zirveye ulaştığı dikkat çekti. Bu durum için “Tarihi zirve” yorumu yapan Prof. Kara, “Grafiğe bakıp da ‘TL’nin aradaki fark kadar değer kaybetmesi gerekir’ demek tam doğru değil. ‘Türkiye yemek konusunda pahalı bir ülke oldu’ demek doğru” değerlendirmesi yaptı.
GELİR ADALETSİZLİĞİ ETKİSİ
Ekonomist Serkan Özcan, Big Mac fiyatlarının dünya ortalamasını aşmasının temel sebebini yüksek faiz ve döviz politikasıyla açıkladı. Özcan, “Yüksek faizlerden ve rant vergisinin olmayışından faydalanan yüzde 10’luk kesim var. Bu kesimin harcama alışkanlıkları, yemek gibi hizmet sektöründeki fiyatları artırıyor. Vergi ve harçlara fahiş zamlar yapılıyor ancak ücret artışlarında aynı bonkörlük görülmüyor. Bu durum gelir adaletsizliği sorununu daha da derinleştiriyor. Para politikalarının bağımsız ve enflasyon odaklı sürdürülmesi halinde, Big Mac fiyat farkı bir miktar kapanabilir” analizini yaptı.
BİG MAC ENDEKSİ TARİHİ ZİRVEYE ÇIKTI
Karar'dan Berfu Kargı'nın haberine gre, The Economist dergisi tarafından yayımlanan Big Mac endeksi TL’nin değer kaybını gözler önüne serdi. McDonald’s’ta satılan Big Mac sandviçi üzerinden para birimlerinin satın alma gücünü ortaya koyan endekse göre dünyanın en pahalı Big Mac’i Türkiye’de. Big Mac grafiğini yorumlayan iktisatçı Prof. Dr. Hakan Kara “Big Mac fiyatlarına göre Türkiye ve dünya ortalaması arasındaki fark tarihi zirvede” ifadelerini kullandı.
Prof. Dr. Hakan Kara
The Economist dergisi tarafından yayımlanan ve adını ünlü hamburger Big Mac’ten alan Big Mac endeksine göre ‘reel kur’ hesabı yapılıyor. Dünyanın her yerinde aynı standartta üretildiği için normal koşullarda fiyatının her yerde aynı olması beklenebilecek bir ürün olan Big Mac, dolar/TL’deki kur hareketine bağlı olarak TL’nin reel değerindeki değişimleri anlamak için yol gösteriyor. Big Mac fiyatları üzerinden yapılan karşılaştırmalarda, Türkiye’nin dünya ortalamasını tarihi bir farkla geçtiği ortaya çıktı.
Merkez Bankası eski Başekonomisti İktisatçı Prof. Dr. Hakan Kara Big Mac endeksini sosyal medya hesabından yorumladı. Kara, 23 Aralık 2024 tarihinde Big Mac Endeksini yorumladığı grafiğe ilişkin, yaptığı değerlendirmede Big Mac fiyatlarına göre Türkiye ve dünya ortalaması arasındaki fark tarihi zirvede. Yukarıdaki grafiğe bakıp da TL’nin aradaki fark kadar değer kaybetmesi gerekir demek tam doğru değil. Türkiye yemek konusunda pahalı bir ülke oldu demek doğru” ifadelerini kullandı. Kara’nın paylaştığı grafikte, Türkiye’deki Big Mac fiyatlarının 2002 yılından itibaren dünya ortalamasıyla paralel bir seyir izlediği ancak son dönemde hızla artarak rekor seviyelere ulaştığı görülüyor. The Economist’in yayımladığı verilere dayanan grafikte, Türkiye’nin Big Mac fiyatlarının (dolar olarak) dünya ortalamasını belirgin bir şekilde geride bıraktığı açıkça ortaya konmuş. Big Mac Endeksi, ülkelerin para birimlerinin gerçek değerini ölçmek için kullanılan gayriresmî bir ekonomik göstergedir. Türkiye’nin dünya ortalamasını bu kadar farkla aşması, sadece fast food fiyatlarını değil, aynı zamanda ülkedeki ekonomik dengesizlikleri de ortaya koyuyor. Uzmanlar, bu endeksin özellikle Türk lirasının aşırı değer kaybına işaret ettiğini ve alım gücündeki düşüşün göstergesi olduğunu belirtiyor.
‘HÜKÜMET YARATTIĞI ENFLASYONİST ORTAMIN BEDELİNİ VATANDAŞA ÖDETTİRİYOR’
Ekonomist Serkan Özcan, konuya ilişkin yaptığı değerlendirmede, “Hükümetin yüksek faiz ve döviz kontrolü politikası, Türk lirasının reel olarak değerlenmesine neden oluyor. Bu da Big Mac fiyatlarının dünya ortalamasını aşmasının temel sebeplerinden biri” dedi. Ayrıca Özcan, gelir adaletsizliğine dikkat çekerek, “Türkiye’de yüksek faizlerden ve rant vergisinin olmayışından faydalanan bir yüzde 10’luk kesim var. Bu kesimin harcama alışkanlıkları, yemek gibi hizmet sektörlerindeki fiyatları artırıyor” ifadelerini kullandı. Özcan, hükümetin uyguladığı yeniden değerleme oranına dayalı vergi ve harç zamlarının da bu tabloya etkisini vurguladı. “Bu zamlar, hükümetin yarattığı enflasyonist ortamın bir bedeli olarak vatandaşa yansıyor. Ancak odaklanılması gereken konu şu: Tamam, vergi ve harçlara yüksek oranlar uyguluyorsunuz, peki ücret artışlarında aynı bonkörlüğü gösterebilecek misiniz?” ifadelerini kullanan Özcan, yüksek oranlı zamların vatandaşın gelir adaletsizliği sorununu daha da derinleştirdiğini söyledi. “Millete verdiğinizde değil de milletten aldığınızda yüksek oranlar uygulamak, içerideki gelir adaletsizliğini büyütmekten başka bir işe yaramaz” diyerek bu duruma dikkat çekti. Özcan, para politikalarının bağımsız ve enflasyon odaklı bir şekilde sürdürülmesi halinde, Big Mac fiyat farkının bir miktar kapanabileceğini söyledi. Ancak sadece para politikalarının yeterli olmadığını, maliye politikalarının da hizmet sektöründeki fiyatları düzenlemede devreye girmesi gerektiğini ifade etti.
Ekonomist Serkan Özcan
